Η ιστορία του Γαλαξιδιού

 

       To Γαλαξίδι είναι μια παραθαλάσσια κωμόπολη του νομού Φωκίδας. Αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς παραδοσιακούς οικισμούς καταφέρνοντας να προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο αγκαλιάζοντάς τους με την ζεστή φιλοξενία του και τις ομορφιές του. Εδραιωμένο από την αρχαιότητα στη Βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου στη δυτική πλευρά του κόλπου της Ιτέας. Από το 1999 μέχρι το 2010 αποτέλεσε έδρα του δήμου Γαλαξιδίου σύμφωνα με το πρόγραμμα Καποδίστρια. Σήμερα αριθμεί περίπου στους δυο χιλιάδες κατοίκους και σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτη από τον Ιανουάριο του 2011 έχει συγχωνευτεί στο νέο Δήμο Δελφών.

      Το Γαλαξείδι, ή μικρή αυτή πανάρχαιη ναυτική πολιτεία της Φωκίδας, πού όπως μας ιστορεί στο «Χρονικό» του ο Ιερομόναχος Ευθύμιος (Ι703 μ.Χ..), «ήτανε χτισμένο παμπάλαια και εύμορφοκαστρογυρισμένο, έχοντας και φλότα καραβιών και σπίτια περίσσα», κατέχει τη δυτική εσοχή του Κρισσαίου κολπίσκου και βρίσκεται στη βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου, απέναντι από τους Δελφούς. Είναι κτισμένο στην περιοχή της αρχαίας πόλεως των Λοκρών, Οιάνθης (3000 π.Χ.. περίπου), αξιόλογης ναυτικής και εμπορικής πολιτείας, σύμφωνα με πολλά αρχαιολογικά ευρήματα.

       Πέρασε πολλά στάδια ακμής και παρακμής, παράμεινε όμως πάντα κατ' εξοχήν ναυτική πολιτεία με πλούσια δράση. Τον 4ον π.Χ.. αιώνα τειχίζεται για μεγαλύτερη ασφάλεια. Ακμάζει κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους και δέχεται νωρίς το χριστιανισμό από τον Απόστολο Ανδρέα, πού πέρασε από εκεί πηγαίνοντας προς τον τόπο του μαρτυρίου του, την Πάτρα, (κατά την παράδοση), και προς τιμήν του όποίου υπάρχει και το ομώνυμο εκκλησάκι στο νησί του Άγίου Γεωργίου. Δύο λαξευτοί τάφοι, με τρεις λάρνακες ο καθένας, αποτελούν άριστα δείγματα προχριστιανικών κατακομβών.

       Κατά τον 6ο μ.Χ.. αιώνα περίπου, ή αρχαία Οιάνθη παίρνει το όνομα Γαλαξείδι. 'Ο θρύλος θέλει να παίρνει την ονομασία αυτή από κάποιο Γαλαξία, ή από κάποια γοργόνα «Γαλαξαύρα», νεότερη θυγατέρα του Ωκεανού, ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή από κάποιο Βυζαντινό τοπάρχη ονόματι Γαλαξείδη. Έως τον 9ο μ.Χ. αιώνα, το Γαλαξείδι ακμάζει ως ναυτικό αστικό κέντρο, με έδρα Επισκόπου «Την Γαλάξων» της Μητροπόλεως Νέων Παρών, υπαγόμενης στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Χαρακτηρίζεται δε αυτή ή τοπική Εκκλησία του Γαλαξειδίου ως Αποστολική, ιδρυθείσα άπ' αυτόν τον ίδιο τον Απόστολο Ανδρέα, τον Πρωτόκλητο.

       Από το 10ο μ.Χ. αιώνα και μετά, σύμφωνα με το «Χρονικό», το Γαλαξείδι αντιστέκεται στις επιδρομές των βορείων « αγριωπών και Χριστιανομάχων» Βουλγάρων, των ημιάγριων Ούννων και Σκύθων, αλλά και στις πνευματικές «απιστίες των Φράγκων, πού πάντα πολεμάνε τη Ρωμαίικη πίστη».

     Επί Φραγκοκρατίας (13ος και 14ος αιώνας), άλλοτε υπαγόταν στη Γαλλική και Καταλανική Κομητεία των Σαλώνων καν άλλοτε στους Δεσπότες της Ηπείρου, ένας εκ των οποίων, π Μιχαήλ Β' Άγγελος Κομνηνός, κτίζει το 1250 μ.Χ. το Βυζαντινό Μοναστήρι του Σωτήρα Χριστού, πού σώζεται μέχρι σήμερα.

      Κατά τα τέλη του 14ου αιώνα υπάγεται για λίγο στους Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου καν μετά στους Παλαιολόγους της Πελοποννήσου ως το 1446, οπότε περιέρχεται οριστικά στην κυριαρχία των Τούρκων.

      Από τότε ως το 1820 αποτέλεσε μία ευημερούσα χριστιανική πολιτεία, χάρη στο ναυτικό της χαρακτήρα, «ένα πανόραμα μοναδικής ευδαιμονίας» , μέσα στα χρόνια της σκληρής σκλαβιάς, με συνεχείς προσπάθειες για ελευθερία 1571, 1655, 1770.

      Η προσφορά των Γαλαξειδιωτών στα γράμματα, τις επιστήμες, τις τέχνες, την οικονομία, την Εκκλησία και τον πολιτισμό υπήρξε πολύ μεγάλη. Αλλά ακόμη μεγαλύτερη υπήρξε η προσφορά και η θυσία τους κατά την επανάσταση του 1821. Πρώτοι οι Γαλαξιδιώτες ύψωσαν τη σημαία του «Τιμίου Σταυρού» στη Στερεά Ελλάδα και εξέδωσαν την πρώτη χειρόγραφη εφημερίδα τής επαναστάσεως. Χρησιμοποιούν δε πρώτοι ξύλινη σφραγίδα στις 24 Μαρτίου 1821 με τις λέξεις « Σφραγίς Ελευθερίας» .Οπλίζουν και διαθέτουν στον αγώνα τα καλύτερα και μεγαλύτερα πλοία και βοηθούν παντοιοτρόπως την επανάσταση από στεριά και θάλασσα, σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Στο κάστρο των Σαλώνων, στην Αλαμάνα, στο Χάνι τής Γραβιάς, στο Μεσολόγγι, στη πολιορκία τής Ακρόπολης, ή συμβολή τους και ή θυσία τους υπήρξε μεγάλη. Αποτέλεσμα, ή ολοσχερής καταστροφή τού Γαλαξειδίου το 1821 από τον Τούρκικο στόλο και το 1825 από το σατράπη τής Αιγύπτου Ιμπραήμ.

      Το 1830 το Γαλαξείδι βρίσκεται μέσα στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα και αναγεννιέται από τη στάχτη του. Ανοίγουν συνεχώς καινούργια ναυπηγεία, καλούνται οι καλύτεροι ναυπηγοί της εποχής, δημιουργείται ή πρωτότυπη «Θαλάσσια Αλληλασφάλεια» και ο εμπορικός στόλος τού Γαλαξειδίου όλο και μεγαλώνει. Έτσι το 1872 υπάρχουν 297 πλοία χωρητικότητας πάνω από 35.000 τόνους.

      Η ακμή στη θάλασσα φέρνει την ακμή στην ιστορική πολιτεία. Το Γαλαξείδι κοσμείται με μεγάλες Εκκλησίες, σχολεία, πρότυπο Παρθεναγωγείο, δημοτική αγορά και ωραία σπίτια. Φτιάχνεται το πολύτιμο τέμπλο τού Αγίου Νικολάου.

      Το Γαλαξείδι με τα πλοία του γίνεται γνωστό σ' ολόκληρη τη Μεσόγειο. Οι Γαλαξειδιώτες φημίζονται για τη γλωσσομάθειά τους, την ευγένεια, την τιμιότητα και τον αμοιβαίο σεβασμό. Η αρχοντιά ήταν το άρωμα της Γαλαξειδιώτικης ζωής. Ο πλούτος έλαμπε στο Γαλαξείδι μέσα στ' αρχοντικά, με τη χλιδή τού εσωτερικού, τα όμορφα έπιπλα, τα περσικά χαλιά και τα αραχωβίτικα καρπίτια, τ' ασημένια σερβίτσια, τα βενετσιάνικα γυαλικά, τις γαλλικές μινιατούρες, τα ρωσικά χρυσά εικονίσματα και τα θαυμάσια μπιμπελό απ' όλον τον κόσμο.

      Σκληρή όμως ή ναυτική ζωή. Όταν την άνοιξη ερχόταν ο καιρός του μισεμού, οι Γαλαξειδιώτες γιόρταζαν το χωρισμό. «Ο μισεμός είναι κακός, το έχε γεια φαρμάκι, και το καλώς ορίσατε, όλο φιλιά κι αγάπη». Αλλά, κάποτε φθάνει και το τέλος. Το 1890 αρχίζει ή παρακμή. Τα πανιά σκεπάζει ο ατμός. Οι Γαλαξειδιώτες, πιστοί στα πανιά, δεν μπορούν να τ' αποχωριστούν, θεωρούν τον ατμό κάτι παροδικό και μοιραία θάβονται μαζί με τα πανιά. Τα περίφημα ιστιοφόρα εξαφανίζονται, τα Γαλαξειδιωτόπουλα ξενιτεύονται και ο τόπος ερημώνει.

      Οι Γαλαξειδιώτες όμως δεν ήταν δυνατόν να ξεχάσουν τη μεγάλη τους αγάπη τη θάλασσα. Μπορεί να έσβησαν ως καραβοκυραίοι, αλλά διέπρεψαν και διαπρέπουν ως ναυτικοί, ιδιαίτερα ως αξιωματικοί (καπεταναίοι, μηχανικοί, ασυρματιστές), του 'Ελληνικού εμπορικού στόλου.

      Το Γαλαξείδι το διαφύλαξαν ως ιερή κληρονομιά, τόσο αυτοί πού έμειναν, όσο και αυτοί πού έφυγαν στις μεγαλουπόλεις για καλύτερη τύχη. Κράτησαν τις παραδόσεις και διατήρησαν το ιδιόμορφο αρχιτεκτονικό χρώμα.

      Τώρα το Γαλαξείδι με τους κατοίκους του, ήσυχο, πεντακάθαρο, φωτεινό, νοσταλγικό, μπορεί να προσφέρει πολλά στον επισκέπτη. "Έχει πλούσιο αρχαιολογικό, ναυτικό και λαογραφικό Μουσείο, το ναό του Άγίου Νικολάου με το περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο, της Άγίας Παρασκευής με το ηλιακό ρολόι, του 'Αγίου 'Ιωάννου με την πολύτιμη εικόνα του Μιχαήλ Δαμασκηνού «Των πέντε Άγίων», το Βυζαντινό Μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού, αξιόλογη βιβλιοθήκη και ωραία αίθουσα θεάτρου. 'Υπάρχει νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο, γυμνάσιο, λύκειο, σχολή τουριστικών επαγγελμάτων, σπίτι για νέους, Πολιτιστικός Σύλλογος, Φιλανθρωπικός, Σύνδεσμος των απανταχού Γαλαξειδιωτών, Σύλλογος «Οιάνθη» της Αμερικής, και εκδίδονται δύο τοπικές εφημερίδες.

      Το Γαλαξείδι προσφέρει σήμερα καθαρή θάλασσα, ωραίο φυσικό περιβάλλον και προπάντων ηρεμία. Είναι ιδανικό για ωραίους περιπάτους, για φανταστικές βαρκάδες στα όμορφα νησόπουλα του Αγίου Γεωργίου και της Αψηφιάς, για ψάρεμα και για κολύμπι. Προσφέρει ξεκούραση, ησυχία και εμπνέει ποιητές, ζωγράφους και άλλους καλλιτέχνες.

      Είναι ή παλαιά αρχόντισσα πού μπορεί να έχασε τα πλούτη της, της απέμεινε όμως ή αρχοντιά και ή ευγένεια.

      Το όμορφο και γραφικά Γαλαξείδι είναι από τους λίγους τόπους πού προσφέρουν πραγματικά, «ποιότητα ζωής».